NILG jaarcongres 2019 Het probleemoplossend vermogen van het rechtssysteem
Waar: West-Indisch Huis, Herenmarkt 99, 1013 EC Amsterdam
Wanneer: Vrijdag 1 November 2019
Het congresprogramma is hier te vinden.
Inschrijfkosten, inclusief lunch:
NILG-leden: € 75
Promovendi: € 50
Overige belangstellenden: € 100
Klik hier om u voor het congres aan te melden.
Het probleemoplossend vermogen van het rechtssysteem
Op nagenoeg alle rechtsgebieden vinden innovatieve ontwikkelingen plaats in het voorkomen, hanteren, en oplossen van problemen en conflicten. In Nederland en andere hoogontwikkelde rechtstelsels tekent zich in dit opzicht een geleidelijke transformatie af, waarvan de omvang niet altijd even eenvoudig waarneembaar is, omdat zij zich voltrekt binnen uiteenlopende maatschappelijke sectoren en schuilgaat onder uiteenlopende benamingen en labels. Het gaat hier om inhoudelijk verwante ontwikkelingen zowel binnen als buiten de overheidsrechtspraak, waarvan als kenmerken kunnen worden genoemd:
De conferentie en haar onderwerp beperkt zich nadrukkelijk niet tot de deelnemers aan het NILG. Het probleemoplossend vermogen van het rechtssysteem is voorgesteld als centraal onderzoeksthema in het kader van de Nationale Stimuleringsactie Empirical Legal Studies, is een van de speerpunten in het Sectorplan rechtsgeleerdheid, en is het onderwerp van een – op de conferentie nader te bespreken – voorstel voor de vorming van een consortium in het kader van de Nationale Wetenschapsagenda, Onderzoek op Routes door Consortia (NWA-ORC), route ‘Tussen conflict en coöperatie’. Deze conferentie zal zeker niet de enige zijn waarop dit onderwerp aan de orde wordt gesteld, en eenieder is uitgenodigd om aan het discours hierover een bijdrage te leveren.
Onderwerpen
1 Is inderdaad sprake van een algehele transformatie binnen het gehele rechtssysteem en hoe moet deze worden begrepen? Is er behoefte aan een overkoepelend discours, en daarmee samenhangend een algemeen bruikbaar overkoepelend begrippenapparaat om deze transformatie te beschrijven en te duiden?
De hier bedoelde ontwikkelingen in binnen- en buitenland zijn uiteraard reeds onderwerp van aandacht (geweest) van vele wetenschappelijke beschouwingen. Een overkoepelend wetenschappelijk discours, en daarmee samenhangend een algemeen gebruikt overkoepelend begrippenapparaat om deze transformatie te beschrijven en te duiden, lijkt tot dusver in elk geval te ontbreken. Ook buitenlandse pogingen daartoe (problem solving courts, non-adversarial justice, etc.) hebben tot dusver niet tot een algemeen aanvaarde duiding geleid.
2 De gemeenschappelijkheid van ontwikkelingen binnen de overheidsrechtspraak en daarbuiten
De overheidsrechter houdt zich in toenemende mate bezig met conflictoplossing en bemiddeling naast geschilbeslechting. Men ziet deze ontwikkeling in zowel de main stream gerechtelijke procedures, als in innovaties en experimenten. Buitengerechtelijk vindt onder andere een omwenteling plaats in de wijze waarop in de ‘eerste lijn’ van overheids- en particuliere instellingen wordt gecommuniceerd met burgers. De focus wordt daarbij gewijzigd van proceduregericht naar poractief en oplossingsgericht. Wat betekenen de gemeenschappelijke elementen van de vele ontwikkelingen binnen de overheidsrechtspraak en daarbuiten? Hoe adequaat is het traditionele denkschema waarin procedures ‘boven partijen’ als fundamenteel verschillend worden gepercipieerd van procedures ‘tussen de partijen’, tegen de achtergrond van het gegeven dat ook binnen procedures ‘boven partijen’ steeds vaker een plaats wordt ingeruimd voor bijdragen aan de oplossing door partijen zelf, en anderzijds, dat binnen procedures ‘tussen partijen’ ook voor derden een aan de oplossing bijdragende rol kan bestaan (evaluerende mediator, deskundige)? Is het tijd voor een alternatief paradigma met een glijdende schaal?
3 Is het zinvol en haalbaar om een consortium te vormen tussen wetenschap en maatschappelijke organisaties rond deze thematiek?
In het kader van de Stimuleringsactie Empirical Legal Studies, en in navolging daarvan, in het kader van het sectorplan rechtsgeleerdheid binnen het Platform ELS, wordt gesproken over de vorming van een consortium over deze thematiek, al dan niet in het kader van NWA-ORC. De missie van het consortium zou zijn het samenbrengen van wetenschappers en bij deze ontwikkelingen betrokken partijen ter uitwisseling en vermeerdering van kennis op overkoepelend of ‘meta’-niveau. Tot dusver wordt op verschillende plaatsen ‘het wiel uitgevonden’. De gedachte zou dan zijn dat het van groot wetenschappelijk en maatschappelijk belang is om een discours in het leven te roepen op overkoepelend niveau.
4 Relevante recente ontwikkelingen
Bijdragen aan de conferentie, en aandachtspunten en onderzoeksvragen binnen een consortium, kunnen betrekking hebben op verschillende niveaus.
Programma en sprekers
Het programma wordt momenteel samengesteld en eenieder is uitgenodigd om voorstellen te doen voor het leveren van een bijdrage. Contactpersoon is Anniek van der Schuijt, j.m.vander.schuijt@vu.nl. Een voorlopig programma wordt binnenkort bekend gemaakt.